Koronavirüsler hayvanlarda sıkça rastlanan ve farklı tipleri olan bir virüs çeşidi. Son dönemdeki salgınla birlikte tanınmış olsa da aslında tıp dünyasında eskiden beri bilinen bir tür. Koronavirüs ailesi zarflı bir yapıya sahip ve zarflarının etrafında dikenleri andıran çıkıntıları var. Bu yapısı elektron mikroskobu ile bakıldığında onu kral tacına benzer bir şekilde görmemizi sağlıyor. Bu nedenle bu virüslere latince “kraliyet tacı” anlamında kullanılan “Corona” adı veriliyor. Birden fazla koronavirüs türü olduğunu söylemiştik. Bizlerin gündemini meşgul eden cinsi ise; 2019 yılında Çin’de ortaya çıkmış olan Covid19. Koronavirüs nedir sorusuna kısaca; “zatürre tarzı belirtilere sebep olan, çok hızlı yayılan, özellikle yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde ölümlere yol açabilen bir virüstür” şeklinde cevap verilebilir.
Yeni tip koronavirüsün Çin’in Hubei eyaletine bağlı Wuhan şehrinde ortaya çıktığı biliniyor. Bir hayvan aracılığıyla insana bulaştığı ve insanlar arasında yayılmaya başladığı tahmin edilen virüsün, ilk olarak buradaki bir balık pazarında ortaya çıktığı düşünülüyor. Ortaya çıkışı henüz netlik kazanmamış olan koronavirüs hakkında üç farklı teori var. Şimdi bu teorilerden bahsedelim;
- İlk teori, koronavirüs Çin tarafından üretildi şeklinde. Bu iddia koronavirüs laboratuvarda mı üretildi sorusunu destekleyecek nitelikte. Teoriye göre Çin hükümeti, ülkedeki yaşlı nüfusu azaltmak için kendi biyoloji laboratuvarlarında böyle bir virüsü geliştirerek yayılmasını sağladı. Bu teoriyi, “Çin ürettiği maske vb. ürünleri yurt dışına satmak için bu virüsü çıkardı” şeklinde söyleyenler de var. Ancak virüsün Çin ekonomisi ve dünya ekonomisine verdiği zararlar düşünülürse bu çok olası bir durum gibi görünmüyor.
- İkinci teoriye göre; koronavirüs başka bir ülke (çoğunlukla Amerika) tarafından üretilerek Çin ekonomisine zarar vermek amacıyla Çinlilere bulaştırıldı. Bu teori de bütün dünyanın bu virüsten zarar gördüğü düşünülürse çok anlamlı görünmüyor.
- Üçüncü teori ise koronavirüs yarasadan mı bulaştı sorusunu akıllara getiriyor. Bu teoriye göre koronavirüs Çinliler tarafından yenilen yılan/yarasa/köpek vb. yabani bir hayvandan bulaştı. Ancak bu tarz hayvanları Çinliler (bütün Çinliler değil, yalnızca küçük bir kısmı bu tarz hayvanları yiyor) yakın zamanda yemeye başlamadı. Bu hayvanlar uzun zamandır zaten bir kısım Çinli tarafından tüketiliyor. Bu teori de bu yönüyle açıkta kalıyor.
Yukarıdaki teorilerle “koronavirüs nasıl ortaya çıktı” sorusunu yanıtlamaya çalıştık. Konuyla ilgili şahsi değerlendirmenizi yaparak dilediğiniz teoriye hak verebilir ya da kendi düşüncenizi yorumlarda belirtebilirsiniz.
Salgının ülkemizde de yaygınlaşmaya başlamasının ardından, en çok sorulan sorular arasında “Koronavirüs belirtileri gün gün nelerdir” sorusu da yerini alıyor. Belirtilerin türü ve şiddeti kişiden kişiye değişmekle birlikte koronavirüs belirtileri şu şekilde sıralanabilir;
- Virüsün etkisini göstermeye başladığı ilk iki-üç gün grip ve soğuk algınlığına benzer rahatsızlıklar görülüyor. Bazı kimselerde (özellikle bağışıklık sistemi zayıfsa) ishal ve mide bulantısı görülebiliyor.
- Dördüncü günden itibaren; boğaz ağrısı artıyor, ses boğuklaşıyor ve hafif baş ağrısı ile birlikte ishal başlıyor.
- Beşinci gün; boğaz ağrısı yeme içmeye engel olmaya başlıyor ve halsizlikle birlikte eklem ağrıları görülüyor.
- Altıncı gün; kuru öksürük ve nefes almada güçlükler başlıyor. Diğer belirtiler şiddetleniyor.
- Yedinci gün; vücut ateşi yükseliyor, öksürük ve balgam artıyor. Baş ağrısı ve kusma şiddetli bir hal alıyor.
- Sekizinci gün; ateş iyice yükseliyor ve eklem ağrılarının şiddeti artarak nefes almak oldukça güç bir hale geliyor.
- Dokuzuncu gün; bütün belirtiler şiddetli bir hal alıyor.
Saydığımız koronavirüs belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebiliyor veya bazı kişilerde hiç görülmeyebiliyor. Ancak eğer yukarıdaki belirtilere sahipseniz kalabalık yerlerden uzak durarak en kısa sürede en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.
4. Covid19 Nasıl Yayılır?
Yeni tip koronavirüs nasıl yayılır sorusunu cevabı henüz tam olarak bilinmiyor. Bilim insanları bu konuda araştırmalar yapmaya devam ediyor. Ancak hastalığın diğer solunum yolu rahatsızlıkları ile aynı mantıkta yayıldığı tahmin ediliyor. Bu nedenle hastalığın yayılması hakkında şu anda söylenebilecekler; enfekte olmuş bir kişinin öksürmesi ve/veya hapşırması sonucu damlacıklar vasıtasıyla virüsün yayıldığı ve bu virüse dokunularak elin ağız, burun veya gözlere dokunması sonucu virüsün insana bulaştığı yönünde.
Koronavirüs normalde PCR (polimerize zincir reaksiyonu) adı verilen bir testle yaklaşık yarım saat içerisinde tespit edilebiliyor. Bu test ağızdan alınan bir örnekle uygulanıyor. PCR testi, alınan örnekte virüs varsa virüsün çoğalmasını sağlayarak tespitini kolaylaştırıyor. Bunun dışında belirtiler gösteren hastalardan kan veya balgam örnekleri alınıp örneklerde virüs örneği olup olmadığı incelenerek tespit yapılabiliyor.
Koronavirüs tedavisi henüz tam olarak bulunmuş değil. Peki, koronavirüs nasıl tedavi ediliyor? Burada benimsenen iki yöntem mevcut.
- Birinci yöntem; hastanın bağışıklık sisteminin güçlendirilerek vücudun virüsü yenmesini sağlamak. Bu doğal bitkiler, takviyeler ya da ilaçlarla yapılabiliyor. Özellikle Çin, geleneksel Çin tıbbı ilaçlarını koronavirüs tedavisinde etkin olarak kullanıyor. Geleneksel Çin tıbbı ilaçları ile kişinin bağışıklık sistemi güçlendirilerek hastalığı daha kolay yenmesi sağlanıyor.
- İkinci yöntem; koronavirüs semptomlarına yönelik ilaç tedavisi uygulamak. Yani tedavide ateş düşürücü, öksürük kesici ve nefes almayı kolaylaştıracak ilaçlardan uygun olanlar kullanılıyor. Bu konuyla ilgili geçtiğimiz günlerde Prof. Dr. Ercüment Ovalı “dornaz alfa” adında solunum yolu enfeksiyonları için kullanılan bir ilaç üzerinde çalıştıklarını ve virüs üzerinde etkili olduğunu tespit ettiklerini açıkladı. Bu durum insanlar tarafından coronavirüs tedavisi bulundu şeklinde algılandı. Prof. Dr. Ovalı aslında burada yeni bir ilaç bulmadıklarını, sadece var olan bir ilacın tedavide kullanılarak fayda sağlayacağını bulduklarını söyleyerek yanlış anlaşıldıklarını ifade etti. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi hocalarından Prof. Dr. Taner Demirer ise bu ilacın Yeni Zelanda başta olmak üzere birçok ülkenin yoğun bakım ünitesinde zaten kullanıldığını ve 16 Nisan’da Journal of Experimental Medicine’da (Denyesel Tıp Dergisi) bu konuda bir makale yayınlandığını söyleyerek Ercüment Ovalı’yı eleştirdi.
Virüsler için aşı üretimi zaman gerektiren bir olay. Aşı geliştirme ve testlerini içeren aşamalar uzun süreler alıyor. Bu nedenle koronavirüs aşısı maalesef henüz bulunmadı. Farklı ülkelerde aşı çalışmaları devam ediyor. Şu ana kadar aşı için en büyük yol alan ülke Çin Halk Cumhuriyeti. 14 Nisan 2020 tarihinde yapılan açıklamaya göre aşı için ikinci tur klinik denemelere geçildi. İkinci tur denemelerinde risk grubunda yer alan yaşlılar da gönüllü olarak denek grubuna dahil edildi. Bu yazının hazırlandığı 23.04.2020 Perşembe günü ülkemizde koronavirüs aşısı ile ilgili bir haber çıktı. Prof. Dr. Ercüment Ovalı koronavirüs için aşı ürettiklerini ve aşıda hayvan denemeleri aşamasına gelindiğini duyurdu.
Coronavirüs salgını ülkemizde ve dünya genelinde yayılmaya devam ediyor. Bu nedenle her geçen gün vaka ve hayatını kaybeden sayıları değişiklik gösteriyor. Yazının hazırlandığı 23.04.2020 tarihinde dünyada ve Türkiye’de koronavirüs vaka sayıları şu şekilde;
- Türkiye; Vaka sayısı:101.790 Hayatını kaybeden sayısı: 2.491
- Çin; Vaka sayısı:82.798 Hayatını kaybeden sayısı: 4.632
- Amerika; Vaka sayısı:868.482 Hayatını kaybeden sayısı:49.094
- İtalya; Vaka sayısı:189.973 Hayatını kaybeden sayısı:25.549
- Dünya geneli; Vaka sayısı:2.699.467 Hayatını Kaybeden sayısı:188.930
Dünya ve Türkiye’de koronavirüs vaka sayısını canlı olarak buradan takip edebilirsiniz.
Covid-19 salgınının ülkemizde yayılması sebebiyle koronavirüs korunma yöntemleri de birçok kişi tarafından araştırılıyor. Sağlık bakanlığının yayınladığı bilgiler doğrultusunda koronavirüs korunma yöntemleri şu şekilde;
- Eller: Ellerinizi sabun ve suyla 20 saniye boyunca yıkamanız, ayrıca dezenfektan ve kolonya gibi alkol içeren sıvılarla dezenfekte etmeniz gerekiyor
- Dirsek: Öksürürken ya da hapşırırken ağzınızı tek kullanımlık peçeteler ya da dirsek içinizle kapatmanız gerekiyor.
- Yüz: Mümkün olduğunca ellerinizle yüz bölgenize; özellikle ağzınıza, burnunuza ve gözlerinize dokunmamanız gerekiyor.
- Mesafe: İnsanlarla iletişim kurduğunuzda aranızdaki mesafeyi (1.5 metre) korumanız ve tokalaşmak, sarılmak, el sıkışmak gibi davranışlardan kaçınmanız gerekiyor.
- Ev: Zorunda kalmadıkça dışarı çıkmamanız, münkün olduğunca evde kalmanız gerekiyor.
Salgın sebebiyle evde geçirdiğimiz süre uzadıkça hepimiz aynı sorunun cevabını merak etmeye başladık. Koronavirüs ne zaman biter? Sağlık Bakanlığı Koronavirüs Bilim Kurulu’nun üyesi olan Prof. Dr. Levent Yamanel 8 Nisan tarihinde bu konuyla ilgili bir açıklama yaparak kurallara uyulduğu taktirde 2-3 hafta içerisinde peak(zirve) noktasına ulaşılacağını, salgının yayılma hızının önce bir süre sabit kalıp ardından düşeceğini söylüyor.. Eğer her şey planlandığı gibi giderse salgının 2-3 ay içerisinde kontrol altına alınabileceğini belirtiyor. Prof. Dr. Yamanel 16 Nisan 2020 tarihli açıklamasında ise; salgının yayılma hızının sabitlendiğini belirtiyor. Bu açıklamalar ışığında genel bir değerlendirme yaparsak koronavirüs salgınının Ağustos ayına gelmeden kontrol altına alınması ve hayatın normale dönmesi bekleniyor.