共产主义(Gòngchǎn zhǔyì) kelimesi toplam 4 karakterin birleşiminden oluşuyor ve “komünizm” anlamına geliyor. 共产(Gòngchǎn) kelimesi “komünist” anlamına geliyor 主义(Zhǔyì) kelimesi ise “fikir, düşünce” anlamına geliyor. Bu kelimeler yan yana gelince komünizm kelimesi ortaya çıkıyor. Burada ilginç bir nokta var ki; 共产 kelimesi 共 ve 产 karakterlerinin bir araya gelmesiyle oluşuyor. 共(Gòng) karakteri “paylaşma, ortak” anlamına gelirken 产(Chǎn) karakteri “üretmek” anlamına geliyor. 主义 kelimesi ise 主 ve 义 olmak üzere iki karakterden oluşuyor. 主(Zhǔ) karakteri “ana” anlamına gelirken 义(Yì) karakteri “anlam, mana” anlamına geliyor. 4 karakteri yan yana koyduğumuz zaman “ortak üretim ana fikri” yani komünizmin tanımı ortaya çıkıyor.
Çin dili, 50.000 den fazla Çince karaktere sahip, ancak günümüzde kullanılan sayı 20.000 civarı. Çince öğrenmek için tüm bu 50.000 Çince karakteri bilmek zorunda değiliz. Şu an Çin’de bu kadar çok karakter kullanılmıyor. Çinliler bile, dilbilimciler yada tarihçiler hariç, bu kadar çok Çince karakter bilmiyor. Hatta sözlüklerde bile 20.000 Çince karakter bulunuyor. Kendini iyi eğitmiş bir Çinli, yaklaşık 5000 ile 8000 arasında Çince karakter biliyor. Çin’deki birçok metni okumak için 1500 ile 2000 arasında Çince karakter bilmeniz yeterli oluyor.
Çince Karakterler Nasıl Oluşuyor?
Binlerce yıllık tarihi olan bu yazının nasıl ortaya çıktığına dair kesin bir bilgi henüz yok. Fakat 10.000 yıl önce ilk piktograf Çince karakterlerin ortaya çıktığı düşünülüyor. Çince karakterler piktogram, ideogram gibi farklı yazı tiplerinden oluşuyor. Günümüze kadar gelmiş 6 farklı türde Çince karakter var ve bunlar Liù Shū (六书) diye biliniyor. Çince karakter türleri: piktograflar, ideograflar, anahtar imler (radikaller), birleşik ideogramlar, değişken karakterler ve son olarak da eş sesli karakterler. Daha iyi anlaşılması için örneklerle açıklayalım.
1. Piktograflar( 象形 (xiàng xíng) )
Piktograf, bir nesneyi, bir eşyayı, bir kavramı resmetme yoluyla ifade eden sembol şeklinde tanımlanabilir. İlk çağlarda Çince karakterler de resmediliyordu. Şu an Çincede bulunan hayvan, eşya gibi bazı basit nesnelere piktograf karakterler deniyor. Arkeolojik kazılarda bulunan eski yazıtları ve günümüzdeki Çince karakterleri karşılaştırarak örnek verelim;
2.Ideograflar (指事 (zhǐ shì))
İdeograf, bir düşünceyi betimlemek için kullanılan resimlerdir. Çince karakterlerde ideograf durumu anlatır. Örnek verecek olursak “tek yatay çizgi 一 (yī), iki yatay çizgi 二 (èr), üç yatay çizgi ise 三 (sān)” şeklinde sayılar “1, 2, 3” diye gösteriliyor. Karakterlere yatay çizgiler ve noktalar eklenerek anlamlarını değiştiriyor. Mesela birkaç örnek daha verelim.
木(Mù) karakterinin anlamı ağaç, ağacın altına yatay çizgi çektiğimizde kök anlamındaki 本(Běn), üstüne yatay çizgi çektiğimizde ise tepe, uç, son anlamlarına gelen 末(Mò) karakteri oluşuyor.
Bir başka örnek verecek olursak mızrak anlamına gelen 戈(ge) ile insan anlamındaki 人 (亻ren) birleşiyor ve saldırmak, kesmek anlamlarındaki 伐 (fá) karakteri meydana geliyor.
3. Anahtar İmler (Radikaller) 形声 (xíng shēng)
Piktograf ve seslerin birleşmesiyle oluşan karakterlere radikal denir. Çince bir karakterin telaffuzunu veya anlamını bu radikaller belirler. Bazı karakterlerin hem anlamı hem de telaffuzunu belirlerken bazılarının ise sadece anlam veya teleffuzunu belirler. Böylelikle bilmediğimiz bir karakterin radikalini biliyorsak anlamını tahmin edebiliriz.
Radikal sistemi Xu Shen tarafından geliştiriliyor. Çincede 216 tane radikal var ve Çince karakterlerin her biri bu radikallerden oluşuyor. Radikallerin bir diğer faydasına gelecek olursak sözlük kullanımında, anlamını bilmediğimiz bir Çince karakteri arayacağımız zaman o karakterin radikaline bakıp oradan da aradığımız karakteri bulabiliyoruz. Fakat günümüz teknoloji çağında internet üzerinden çok rahat bir şekilde Çince sözlüklere anlamını bilmediğimiz bir Çince karakteri pinyin olarak aratabiliyor, karakteri çizebiliyor veya telefonumuzun kamerasından öğrenmek istediğimiz karakteri taratıp, anlamını öğrenebiliyoruz.
Anahtar imlere birkaç örnek verecek olursak;
Su anlamına gelen shui radikalini, Çince bir karakterde gördüğümüz zaman mutlaka bize suyu çağrıştıran bir anlamı vardır. Bu da bize Çince öğrenmede büyük kolaylık sağlıyor.
- Sıvı: 液 – yè
- Nehir: 河 – hé
- Köpük, baloncuk: 泡 – pào
Birkaç örnek daha vererek konunun anlaşılmasını kolaylaştıralım.
4. Birleşik İdeograflar 会意 (huì yì)
Birleşik ideograflar 2 veya daha fazla piktografın veya ideografın bir araya gelerek oluşturduğu yeni karakterlere deniliyor. Hemen örneklere geçelim. Parlak anlamına gelen 明 (míng) , güneş anlamına gelen 日 (rì) ve ay anlamındaki 月 (yuè) ‘den oluşuyor. İyi anlamındaki 好 (hǎo), kadın anlamındaki 女 (nǚ) ve çocuk anlamındaki 子 (zǐ) ‘dan oluşuyor. Bu karakter, Çinlilerin aileye verdiği önemi yansıtan, “kadın ve çocuğun olduğu yer iyidir” şeklinde bir alt metin içeriyor.
安(Ān) karakterinde de kadın ve çatı bir araya geliyor ve güvenli (huzurlu) kelimesini oluşturuyor. Bir annenin kollarının altındaki evlat kendini oldukça güvende hisseder ya da bir çatı altında (evde) kadın varsa huzur vardır anlamında. Çince karakterler aslında çoğunlukla bu şekilde alt metinler barındırıyor.
5. Değişken Çince Karakterler 转注 (zhuǎn zhù)
Aslında bu tür karakterler açıklaması en zor olanlar ve anlaşılması da biraz güç. Ancak basitçe ifade edecek olursak; bazı karakterler aynı radikallere sahip oldukları için alternatif olarak birbirlerinin yerini alabiliyorlar. Hemen bir örnek verelim; 爸(ba) karakteri Çince’de baba anlamına geliyor. Karakterin radikali olan 父(fu) karakteri de baba anlamına geliyor. Gördüğümüz gibi 爸(ba) üzerindeki karakter olan 父(fu) karakteri yalnız başına da baba anlamında kullanılabiliyor.
6. Sesteş Çince Karakterler 假借 (jiǎ jiè)
Telaffuz olarak aynı ama anlam olarak tamamen farklı karakterlere sesteş karakterler deniliyor. Bu tarz karakterler dilimizde de mevcut. Örneğin yüz kelimesi hem yüzmek fiilini, hem sayı olan 100’ü hem de vücudumuzun bir bölümünü karşılıyor. Sesteş karakterere Çince’den örnek verecek olursak; 毅 (yì) karakteri “sabır” anlamına gelirken sesteşi olan 易 (yì) karakteri “kolay” anlamına geliyor.
Çince Karakterler Nasıl Yazılıyor?
Çince karakterler yazılırken belli başlı kurallara dikkat etmek gerekiyor. Bu kurallar arasında en önemlileri; hamle sırası (stroke order), çizgilerin çizileceği yönler ve yan yana gelen karakterlerin birbiri ile aynı boyutta olması. Çince karakterler hamlelerin birleşiminden oluşuyor. Bazı karakterler tek hamleden oluşurken bazı karakterler 15 veya daha fazla hamleden oluşabiliyor. Kalemimizi kağıttan kaldırmadan yaptığımız her bir hareket bir hamle sayılıyor. Ancak Çincede belirli hamleler var. O hamlelerin dışına çıkamaz, değiştiremez ya da yenisini ekleyemezsiniz. Aşağıda 国 (guo,ülke) karakterinin hamle sırasını ve yazılış şeklini görüyorsunuz. Bu karakter 8 hamleden oluşuyor ve yazımı oldukça basit. Çince öğrenmeye yeni başlayanlar karakter yazılışlarını öğrenmek için aşağıda gördüğünüz sıraya uyarak saatlerce karakter yazıyor. Burada kırmızı çizgiler hamlelerin yönünü, yeşil nokta ise hamlenin başladığı yeri gösteriyor.
.
Çince karakterleri oluşturan hamleleri de aşağıdaki tabloda görebilirsiniz.
